Thanh Long – Dragon Fruit – Pitaya
Thanh Long là loại cây ăn quả giàu dưỡng chất và mát lành, từng được kỳ vọng là loại quả giúp nông dân Việt làm giàu. Tuy nhiên, Thanh Long trong những năm trở lại đây cũng chịu nhiều thách thức cạnh tranh thị trường tiêu thụ. Bài viết tổng hợp các giống, phương pháp trồng và thông tin dinh dưỡng, chuỗi giá trị quả Thanh Long, thị hiếu tiêu dùng, … đến người trồng, bạn đọc tiêu dùng quả Thanh Long.
Nội dung chính
Thanh Long đa dạng giống loại
Cây thanh long thuộc họ xương rồng (Cactaceae), có nguồn gốc từ Khu vực Trung Mỹ và Nam Mỹ (ví dụ: sa mạc Mexico). Hiện nay được trồng nhiều ở các nước khu vực châu Á, trong đó có Việt Nam. Thanh Long không chỉ là một loại trái cây ngon miệng mà còn là nguồn dinh dưỡng phong phú, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người.
Các loại thanh long
Thanh long có nhiều loại, nhưng trồng làm cây ăn quả thương phẩm chủ yếu ba loại chính, mỗi loại có đặc điểm và hương vị riêng biệt: Hylocereus undatus, Hylocereus costaricensis, Selenicereus megalanthus (hay Hylocereus megalanthus) (Bảng 1).
Thanh long ruột trắng (Hylocereus undatus)
Loại này có vỏ hồng, ruột trắng và thường có vị ngọt nhẹ, thanh mát. Thanh long ruột trắng phổ biến và dễ trồng, thích hợp cho người mắc bệnh tiểu đường do hàm lượng đường thấp hơn so với các loại khác.
Thanh long ruột đỏ (Hylocereus costaricensis)
Vỏ và ruột đều có màu đỏ, loại này chứa nhiều chất chống oxy hóa hơn và có vị ngọt đậm. Thanh long ruột đỏ giàu betalains, giúp bảo vệ các cholesterol xấu LDL khỏi sự oxy hóa và hư hỏng.
Thanh long vỏ vàng (Hylocereus megalanthus)
Ít phổ biến hơn, loại này có vỏ vàng, ruột trắng và hương vị độc đáo. Loại vỏ vàng thường ngọt hơn và chứa nhiều dưỡng chất.
Bảng 1: Phân loại theo cây thanh long
Cây dây leo |
Màu vỏ | Màu Ruột |
| Hylocereus undatus | Đỏ | Trắng/Đỏ |
| Hylocereus costaricensis | Đỏ | Đỏ |
| Hylocereus polyrhizus | Hồng | Đỏ |
|
Selenicereus megalanthus (hay Hylocereus megalanthus) |
Vàng | Trắng |
Cây chân thẳng |
||
| Cereus triangularis | Vàng | Trắng |
| Acanthocereus pitajaya | Vàng | Trắng |
| Cereus ocamponis | Đỏ | Đỏ |
Nguồn: H.P.M. Gunasena, D.K.N.G. Pushpakumara, M.Kariyawasam; Dragon fruit Hylocereus undatus (haw.) Britton and Rose.
Nhiều nước trên thế giới gọi thanh long là dragon fruit hay pitaya (Israel), Buah naga (Indonesia), Châc (Tây Ban Nha), Dragon fruit (Anh, Sri Lanka, …), Zunlongguo (Trung Quốc), Panani o ka, Papipi pua (Hawaii) và những tên gọi khác. Hiện nay có rất nhiều giống thanh long được lai tạo, với màu sắc phong phú, miền Nam California có hơn 70 giống (Bảng 3),trong số đó, loại vỏ vàng, ruột trắng là ngọt nhất.
Giá trị dinh dưỡng của Thanh Long
Thanh Long là loại quả cung cấp phong phú các chất dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể.
- Vitamin C: giúp tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ quá trình hấp thụ sắt.
- Vitamin B: Tham gia vào quá trình chuyển hóa năng lượng, hỗ trợ chức năng thần kinh.
- Chất xơ: Cải thiện tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón, giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
- Sắt: Thanh Long cung cấp sắt, cần thiết cho quá trình sản xuất hồng cầu, ngừa thiếu máu và vận chuyển oxy trong cơ thể.
- Magie: Với magie trong Thanh Long có tác dụng hỗ trợ giảm căn thẳng, lo âu, cũng như điều hòa quyết áp, duy trì nhịp tim ổn định.
- Chất chống oxy hóa: Thanh Long chứa nhiều hợp chất chống oxy hóa như flavonoid, hydroxycinnamates, và betalains, giúp bảo vệ tế bào khỏi sự tổn thương của các gốc tự do và ngăn ngừa ung thư.
|
Thành phần (*/100g) |
Hylocereus undatus |
Hylocereus polyrhizus |
Selenicereus megalanthus |
|
Nước (g) |
89.4 |
82.5-83 |
85.4 |
|
Protein (g) |
0.5 |
0.159-0.229 |
0.5 |
|
Chất béo (g) |
0.1 |
0.21-0.61 |
0.1 |
|
Chất xơ (g) |
0.3 |
0.7-0.9 |
0.5 |
|
Tro (g) |
0.5 |
0.28 |
0.4 |
|
Calcium (mg) |
6 |
6.3-6.8 |
10 |
|
Phosphor (mg) |
19 |
30.2-36.1 |
16 |
|
Sắt (mg) |
0.4 |
0.55-0.65 |
0.3 |
|
Vitamin A (mg) |
– |
0.005-0.0012 |
– |
|
Vitamin B1 (mg) |
– |
0.028-0.043 |
– |
|
Vitamin B2 (mg) |
– |
0.043-0.045 |
– |
|
Vitamin B3 (mg) |
0.2 |
1.297 |
0.2 |
|
Vitamin C (mg) |
25 |
8-9 |
4 |
|
Độ Brix |
11-19 |
– |
– |
Nguồn: H.P.M. Gunasena, D.K.N.G. Pushpakumara, M.Kariyawasam; Dragon fruit Hylocereus undatus (haw.) Britton and Rose.
Cách trồng và chăm sóc Thanh Long
Điều kiện môi trường
- Ánh sáng: Thanh Long cần nhiều ánh sáng mặt trời để phát triển tốt. Nên trồng cây ở nơi có ánh sáng đầy đủ ít nhất 6-8 giờ/ngày.
- Đất: Đất trồng phải thoát nước tốt, giàu dinh dưỡng và có độ pH từ 5.5-6.5.
- Nhiệt độ: phát triển tốt nhất ở nhiệt độ từ 20-30ºC.
- Loại đất: Đất podzolic vàng đỏ, đất laterit, đất nâu đỏ.
Điều kiện trồng Dragon Fruit; Nguồn: H.P.M. Gunasena, D.K.N.G. Pushpakumara, M.Kariyawasam; Dragon fruit Hylocereus undatus (haw.) Britton and Rose.
Cách chọn giống
Chọn giống từ các cây khỏe mạnh, không bị sâu bệnh, từ các cơ sở uy tín để đảm bảo chất lượng.
Kỹ thuật trồng
- Chuẩn bị hố trồng: Đào hố trồng có kích thước khoảng 50x50x50 cm, bón lót phân hữu cơ và trộn đều với đất.
- Trồng cây: Đặt cây giống vào hố trồng, lấp đất và nén chặt để cây đứng vững..
Chăm sóc cây
- Tưới nước: Tưới nước đủ, nhưng không quá nhiều. Vào mùa khô, cần tưới nước thường xuyên hơn để giữ ẩm cho đất.
- Cắt tỉa cành: Cắt tỉa các cành khô, cành yếu để cây tập trung dinh dưỡng nuôi các cành khỏe mạnh và cho quả.
- Bón phân: Bón phân hữu cơ định kỳ 3-4 tháng/lần để cung cấp dinh dưỡng cho cây. Có thể bổ sung phân vi lượng để cây phát triển tốt hơn.
Quá trình ra hoa tạo quả
Thời gian ra hoa
Thanh Long thường ra hoa vào mùa hè, từ tháng 4 đến tháng 10 (mùa thuận) tùy thuộc vào điều kiện khí hậu và cách chăm sóc.
Điều kiện ra hoa
- Ánh sáng: Thanh Long cần nhiều ánh sáng mặt trời để kích thích quá trình ra hoa.
- Nhiệt độ: Nhiệt độ ấm áp từ 18-30 ºC là lý tưởng cho sự ra hoa.
- Nước: Cây cần đủ nước nhưng không bị ngập úng. Độ ẩm vừa phải giúp cây phát triển tốt.
Quá trình thụ phấn
Thụ phấn tự nhiên
Hoa chủ yếu được thụ phấn nhờ các loài côn trùng đêm như bướm đêm và dơi. Các loài này bị thu hút bởi mùi hương của hoa và giúp chuyển phấn từ hoa này sang hoa khác.
Thụ phấn nhân tạo
Trong các vườn trồng thương mại, việc thụ phấn nhân tạo thường được thực hiện để đảm bảo hiệu quả. Người trồng có thể dùng cọ mềm để chuyển phấn hoa từ nhị đực sang nhụy cái.
Quá trình tạo quả
Phát triển quả
- Sau khi hoa được thụ phấn, quả Thanh Long bắt đầu phát triển. Quá trình này thường kéo dài từ 30 đến 50 ngày tùy thuộc vào điều kiện thời tiết và chăm sóc.
- Quả Thanh Long có hình bầu dục, vỏ có màu từ hồng đến đỏ, với các vảy xanh nhạt đặc trưng.
Chín và thu hoạch
- Khi quả chín, vỏ sẽ chuyển sang màu sắc đậm hơn và các vảy trên vỏ sẽ khô lại.
- Quả chín thường được thu hoạch vào sáng sớm hoặc chiều mát để đảm bảo chất lượng tốt nhất.
Bảo quản quả Thanh Long
- Bảo quản ở nhiệt độ phòng: Để ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp. Thanh Long có thể giữ được độ tươi ngon trong khoảng 5-8 ngày.
- Bảo quản trong tủ lạnh: Rửa sạch quả, để ráo nước và cho vào túi nylon hoặc hộp kín. Bảo quản ở ngăn mát tủ lạnh, Thanh Long có thể giữ được độ tươi ngon trong khoảng 15-20 ngày.
- Đông lạnh: Đối với phần Thanh Long xuất khẩu, có thể đông lạnh để vận chuyển. Thanh Long có thể được bảo quản trong ngăn đông lên đến 3 tháng.
Phân phối Thanh Long
Theo: Phân tích chuỗi giá trị thanh long tại huyện Chợ Gạo tỉnh Tiền Giang – Nguồn https://sj.ctu.edu.vn/ql/docgia/tacgia-18612/baibao-10824.html
Chuỗi giá trị Thanh Long gồm các kênh chính:
- Nông dân – Thương lái – Bán sỉ – Bán lẻ – Tiêu dùng nội địa
- Nông dân – Thương lái – Bán lẻ – Tiêu dùng nội địa
- Nông dân – Thương lái – Công ty xuất khẩu – Xuất khẩu
- Nông dân – Công ty xuất khẩu – Xuất khẩu.
Theo phân tích trên, người nông dân có tỉ suất lợi nhuận/kg cao nhất, và công ty có tỷ trọng lợi nhuận/công ty/năm cao nhất.
Theo Trung tâm WTO, năm 2021, diện tích trồng thanh long ở Trung Quốc đã tăng lên và hiện khoảng 67.000 ha, sản lượng khoảng 1,6 triệu tấn. Con số này đưa Trung Quốc trở thành quốc gia có diện tích, sản lượng thanh long lớn nhất thế giới và vượt qua Việt Nam.
Tuy nhiên, với sản lượng trên cũng chưa thể đáp ứng hết thị trường 1.4 tỷ dân. Mặt khác, Việt Nam cũng từng bước đa dạng thị trường xuất khẩu để tránh rủi ro, ngoài Trung Quốc, các thị trường xuất khẩu của Việt Nam Con có Nga, Nhật, Mỹ, Canada, Anh, Hà Lan, Thái Lan, Hồng Kông…
Thị hiếu của thị trường Trung Quốc, các nước theo quan niệm thờ cúng con vật “Long-Lân-Quy-Phụng”, Thanh Long được quan niệm như là quả may mắn từ ” cây rồng” (Long), tín ngưỡng thờ cúng, trong khi Việt Nam lại có lợi thế hình thức đẹp, vỏ hồng, tai xanh, ruột đỏ… phù hợp với thị hiếu của thị trường tỷ dân.
Lợi ích sức khỏe của Thanh Long
Tăng cường hệ miễn dịch
Thanh Long giàu vitamin C và các chất chống oxy hóa, giúp tăng cường hệ miễn dịch và bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh nhiễm trùng.
Hỗ trợ tiêu hóa
Chất xơ trong Thanh Long giúp cải thiện quá trình tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón, kích thích sự phát triển của các vi khuẩn có lợi và duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Các prebiotics trong pitaya giúp cung cấp dưỡng chất cho các lợi khuẩn trong đường ruột, thúc đẩy sự phát triển của các vi khuẩn có lợi như bifidobacteria và lactobacilli.
Ngăn ngừa thiếu máu
Thanh Long chứa một lượng sắt cần thiết cho quá trình sản xuất hồng cầu và vận chuyển oxy trong cơ thể. Vitamin C trong dragon fruit cũng giúp cơ thể hấp thụ sắt hiệu quả hơn.
Tốt cho người mắc bệnh tiểu đường
Một số nghiên cứu chỉ ra rằng Thanh Long có thể giúp điều chỉnh lượng đường trong máu, đặc biệt hữu ích cho những người mắc bệnh tiểu đường. Thanh Long có thể thay thế các tế bào bị hư hỏng trong tuyến tụy, giúp ổn định đường huyết tối đa.
Lợi ích cho sức khỏe tim mạch
Thanh Long giàu chất xơ và không chứa chất béo, giúp giảm cholesterol xấu LDL (Low-Density Lipoprotein, khi bị oxy hóa có thể gây hại cho cơ thể, thường được gọi là cholesterol “xấu”) và tăng cường sức khỏe tim mạch. Kali trong dragon fruit giúp ổn định đường huyếtvà duy trì chức năng, bảo vệ tim mạch ổn định, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Tóm lại
Thanh Long không chỉ là một loại trái cây ngon miệng mà còn là nguồn dinh dưỡng phong phú, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Việc bổ sung quả Thanh Long vào chế độ ăn uống hàng ngày sẽ giúp bạn tận dụng hết những lợi ích mà nó mang lại, từ việc tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ tiêu hóa, ngăn ngừa thiếu máu, đến việc duy trì sức khỏe tim mạch và kiểm soát đường huyết. Hãy trải nghiệm và tận hưởng những lợi ích tuyệt vời từ loại trái cây quý giá này.
Diện tích, sản lượng, chi phí sản xuất, lợi thế khí hậu cho Thanh Long ngon và đẹp có thể là lợi thế cạnh tranh của Thanh Long Việt Nam trên các thị trường xuất khẩu.
About author
Add comment